En Düşük Maaşlar

Milyonlarca emekli 2023’te uygulanacak yeni zammı bekliyor. İktidara yakın Sabah gazetesi emekli maaşlarına uygulanacak zamla ilgili bir haber yaptı. Habere göre, en düşük emekli maaşı 5 bin lira olacak. Asgari ücrete yapılan yüzde 54.6’lık zammın ardından gözler emekli ve memurların maaş artışlarına çevrildi. En düşük emekli aylığının 5 bin lirayı geçmesi, memurlara yapılacak maaş artışının da enflasyonun üzerinde olması bekleniyor. Buna göre memur, emekli zammı enflasyonun üzerinde olacak. 500 bin Bağ-Kur’lunun emekli aylığı iyileştirilecek. Asgari ücrete ihtiyaca göre ara zam da yapılacak. Emekli aylığında alt sınır dosya bazında uygulanacak2023 yılında milyonlarca emekli, çalışan, öğrencinin geçim kaynağı olan “aylık, maaş, ücret” artıyor. Asgari ücrete kadar olan tüm kazançlar vergi dışı kalırken, emekli, dul, yetim aylıkları artık tatil günleri de ödeniyor. Sabah’tan Hazal Ateş’in haberine göre asgari ücrete yüzde 54.66’lık zammın ardından emeklilerin yeni yıl zammı da 3 Ocak’ta açıklanacak enflasyon verisiyle netleşecek. Memur ve memur emeklileri 15 Ocak 2023’de, SSK emeklileri de 17-26 Ocak arasında, Bağ-Kur emeklileri de 25-28 Ocak tarihleri arasında zamlı maaş, aylıklarını alacak. Bu yıl için 3500 lira uygulanan en düşük emekli aylığının yeni yıldan itibaren 5 bin lirayı geçmesi, emekli ve memura enflasyonun üzerinde artış yapılması bekleniyor. Emekli aylığı çok düşük olan 500 bine yakın Bağ-Kur’luya nefes aldıracak düzenlemeler yapılacak. Asgari ücret düzeyinde ücretle sürekli bir işte çalışan veya gelire sahip olan öğrenciler burs, öğrenim kredisi almaya devam edecek. İşçi-memur ayırımı olmadan bütün çalışanların asgari ücrete kadar olan gelirine vergi istisnası uygulanacak. Ücreti geciken, çalışmaktan kaçınma hakkının yanı sıra iş akdini feshedip kıdem tazminatı talep edebilir. Çalışanlara bütün iş kollarını kapsayacak şekilde belirlenen asgari ücret altında ücret ödenemez. İş sözleşmelerine bunun aksine hükümler konulamaz. Çalışanlara sağlanan sosyal yardımlar nedeniyle de asgari ücretten indirim yapılamaz. Yeni emekli aylıkları, ücret, maaş, zam konusunda merak edilen soruların yanıtları şöyle: 1- Asgari ücretin üzerinde maaş alanlar yeni yılda ne kadar zam alacak? Asgari ücrete yüzde 54.66’lık zam tüm özel sektörde belirleyici, diğer maaşlar için de referans olacak. Bu yıl Temmuz ayında asgari ücretin ikinci zamla 5500 liraya çıkmasının ardından özel sektör de harekete geçerek çalışanlara ek zam yapmıştı. Son yıllarda yapılan ücret artışlarında asgari ücret artışı baz alınıyor. Diğer ücretlerde bu oranda artış olmasa da ücretler 5-10 puan aşağısında bir tutarla artırılması bekleniyor. 2- En düşük emekli aylığı ne kadar olacak, dul ve yetimler de yararlanacak mı? Bugün itibariyle 3500 lira olan en düşük (taban) emekli aylığı 3 Ocak’ta açıklanacak enflasyon verisiyle netleşecek. Büyük çoğunluğu Bağ-Kur’lu olmak üzere yaklaşık 500 bin kişi en düşük tutardan emekli aylığı alıyor. En düşük emekli aylığında 5 bin lira tutarı en güçlü seçenek olarak masada duruyor. Temmuz ayında 2500 lira olan en düşük emekli aylığına asgari ücretin yüzde 63’ü kadar artış yapılmıştı. Yeni asgari ücretin yüzde 63’ü oranında bir artışa gidilmesi durumunda en düşük emekli aylığı 5 bin lirayı geçecek. Asgari ücrete yapılan zam oranında (yüzde 54.66) artışa gidilmesi durumunda da 5 bin lirayı aşacak. Dul ve yetim aylığı alanlar bugüne kadar aldığı hisseleri oranında bu artıştan yararlanacak. 3- Memur ve emekliler yeni yılda ne kadar zam alacak? Memur ve emekli zammı 3 Ocak’ta açıklanacak enflasyonla netleşecek. Zam oranı Ocak ayında sosyal refah düzenlemeleri ile beraber enflasyonun üzerinde çıkacak. Sosyal refah düzenlemelerini de içeren kapsamlı bir çalışma yapılıyor. Memur ve emekli maaş, aylık zammında yüzde 35-45 zam tahminleri ön plana çıkıyor. Emekli maaşı için yapılacak zam oranı için sosyal refah düzenlemeleri adı altında ek zamların önü geçtiğimiz Ocak ayı döneminde açıldı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı enflasyonun maaş ve aylıklarda yarattığı tahribatı gidermek için refah payı zammı için de çalışma yapıyor. Memurlara bu yılın ocak ayında yüzde 5 toplu sözleşme zammıyla birlikte yüzde 2.5 ilave artış yapılmıştı. Refah zammının düşük aylıklara daha yüksek olmak üzere oransal artış şeklinde yapılması bekleniyor. En düşük memur maaşı 9yüzde 35’lik artışla 12 bin 292 lira seviyesinde olacak. Yüzde 40 artış durumunda da bu tutar 12 bin 747 liraya çıkacak. 4- Maaş, aylıklarla birlikte ek ödemeler de artacak mı? Devlet memuru, sözleşmeli, geçici personel ve memur emeklisi, zamlı maaş ve aylıklarını 15 Ocak’ta alacak. Zamla birlikte ek ödeme de artacak. Kamuda maaşlar derece ve kademeye göre değişiklik gösteriyor. Hemen her memurun maaşı farklı yatıyor. Derece ve kademe (1/1-1/4-4/1-3/3-5/4-6/4-2/4) değiştikçe alacakları maaş da farklılık gösteriyor. Toplu sözleşmeye göre memurlar Ocak ayında maaşlarını ek farkla birlikte zamlı alacak. 5- Çalışanın ücreti senet ya da kuponla ödenebilir mi? Senet, kupon, bono ya da diğer herhangi bir şekilde ücret ödemesi yapılamaz. Ücret yabancı para olarak belirlendiyse ödeme günündeki rayice göre Türk Lirası ile ödenebilir. Ücret alacaklarında zaman aşımı süresi 5 yıl uygulanıyor. 6- Asgari ücret geliri olan üniversite öğrencileri kredi, burs alabilir mi? Asgari ücret düzeyinde aylık veya ücretle sürekli bir işte çalışan veya gelire sahip olan öğrenciler Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu’ndan burs veya öğrenim kredisi alabilir. 7- Ücreti düzenli ödenmeyen çalışanın yasal hakları nelerdir? İşveren ücret ödemesini en fazla 20 gün geciktirebilir. Taraflar arasında yapılacak sözleşmeyle ücret ödemeleri daha kısa dönemler halinde örneğin iki haftada bir de yapılabilir. Ücreti geciken, çalışmaktan kaçınma hakkının yanı sıra iş akdini feshedip kıdem tazminatı talep edebilir. İş akdi sona ermeyip çalışmaya devam edenler Çalışma ve İş Kurumu müdürlüklerine şikâyet dilekçesi verebilir, iş akdi sona erip işten çıkanlar da arabulucuya başvurabilir. İş-Kur üzerinden işverenle ortak çözümler de üretilebilir. İşyerinde kısa çalışma uygulamasına geçilerek üç aydan 6 aya kadar çalışanların ücretleri İş-Kur tarafından ödenmesi sağlanabilir. 8- Maaşını alamadığı için çalışmayan işçinin sözleşmesi feshedilebilir mi? Ücretin ödeme gününden itibaren 20 gün içinde (mücbir sebep olmaksızın) ödenmeyen çalışan işini yapmaktan kaçınabilir. Bu grev olarak nitelendirilmiyor. İş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez, yerine yeni işçi alınamaz, bu iş başkasına yaptırılamaz. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır. 9- Fazla mesai ücretlerinin bordroda görünmesi zorunlu mu? Fazla mesai ücretlerinin hak edilen ücret sütununa yazılması gerekiyor. İş kazası, meslek hastalığı, analık hallerinde alınan istirahat raporlarına istinaden ödenecek geçici iş göremezlik ödemelerinde son üç ayda ödenen ücretin tamamı esas alınıyor. Prim, ikramiye, bu nitelikteki arızı ödemelerin ücretin yüzde 50’sini aşan kısmı dikkate alınıyor. Mesai ücretinin ücret yerine ikramiye sütununa yazılması hatalı hesaba neden olur, bağlanacak gelir düşer. 10- Aylık ücret fazla mesai ücretini de kapsayacak şekilde belirlenir mi? Fazla mesai konusunda istisnalar hariç çalışanın onayının alınması gerekiyor. Yazılı onayla aylık ücretin fazla mesai ücretini de kapsayacak şekilde belirlenmesi çalışanın fazla mesai yapacağını kabul ettiği anlamına geliyor. Aylık toplam kaç saat fazla mesai yapılacağının da baştan belirlenmesi zorunluluğu bulunuyor. İş Kanunu’na göre, bir yıl boyunca yaptırılan fazla mesai toplamı 270 saati geçemiyor. Bir çalışanın günlük çalışma süresinin 11 saatten fazla olmayacağı, gece çalışmaları 7.5 saati geçemiyor. Aylık ücretin içinde belirlenecek fazla mesai ücretinde bu sürelere uygun olarak belirlenmesi gerekiyor.